त्रिनेत्रधारी पत्रकार आणि शासनाची भूमिका

संघर्षनामा वृत्तसेवा l श्रीगोंदा 

दि. २८ जुलै २०२५

प्रस्तावना:

लोकशाहीतील चौथा स्तंभ समजला जाणारा पत्रकारिता हा एक सजग प्रहरी आहे. समाजातील सत्य, न्याय, अंधारात लपलेली वास्तवता समोर आणण्याचे कार्य हे पत्रकारांचे आहे. अशा पत्रकाराला त्रिनेत्रधारी पत्रकार असे संबोधणे म्हणजेच त्याच्या डोळ्यातील तीव्रदृष्टी, विवेचनाची स्पष्टता आणि वस्तुनिष्ठ चौकसपणा यांची कबुली आहे. या त्रिनेत्रधारी पत्रकाराच्या भूमिकेसोबत शासनाची जबाबदारीही तितकीच महत्त्वाची ठरते.

त्रिनेत्रधारी पत्रकार म्हणजे कोण?

त्रिनेत्र या संज्ञेचा अर्थ घेतला तर तीन डोळे असलेला असा होतो. इथे हे रूपकात्मक आहे.

त्रिनेत्रधारी पत्रकार म्हणजे:

1. पहिले नेत्र – निरीक्षण: घटनास्थळी उपस्थित राहून सत्य पाहण्याची शक्ती.

2. दुसरे नेत्र – विश्लेषण: गोष्टींच्या पार्श्वभूमीचा अभ्यास करून वस्तुनिष्ठ विश्लेषण.

3. तिसरे नेत्र – भेदक दृष्टी: लपलेली माहिती शोधून काढण्याची जिद्द, भ्रष्टाचार व चुकीचे धोरण उघड करण्याची ताकद.

अशा पत्रकाराला समाजाच्या अडचणी, लोकांचे आवाज, प्रशासनातील त्रुटी, विकासाचे विसंगत चित्र हे सगळे स्पष्टपणे दिसते.

शासनाची भूमिका:-

1. मुक्त आणि सुरक्षित पत्रकारिता:

शासनाने पत्रकारांना अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य देणे, धमक्यांपासून संरक्षण देणे, माहिती मिळवण्याचा हक्क सक्षम करणे हे आवश्यक आहे.

2. RTI (माहितीचा अधिकार) मजबूत करणे:

पत्रकारांनी सत्य उघड करण्यासाठी माहिती मिळवण्याचा वापर केला पाहिजे आणि शासनाने माहिती रोखू नये.

3. प्रेस कौन्सिल आणि मीडिया नियमांचे पालन:

शासनाने माध्यमांची स्वतंत्रता अबाधित ठेवत त्यांच्या नैतिक आणि कायदेशीर जबाबदाऱ्यांची पूर्तता केली पाहिजे.

4. संवेदनशीलतेची जाण:

पत्रकारांनी केलेल्या सत्य रिपोर्टवर शासनाने राग व्यक्त करून कारवाई करण्याऐवजी, त्यातील त्रुटी सुधारण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.

परस्पर संबंध व आदर्श संवाद:

शासन आणि पत्रकार यांच्यात सहकार्याचे नाते असले पाहिजे. पत्रकार शासनाच्या योजना जनतेपर्यंत पोहोचवतो, तर जनतेच्या प्रश्नांची दखल शासनापर्यंत पोहोचवतो.

जर पत्रकार त्रिनेत्रधारी असेल, तर शासनाने त्याच्या नजरेला शत्रू समजू नये तर दर्पण म्हणून पाहिले पाहिजे.

आजच्या काळातील आव्हाने:-खोटी माहिती आणि फेक न्यूज: या काळात सत्य पत्रकारिता ओळखणे कठीण झाले आहे.

कॉर्पोरेट हस्तक्षेप: काही वेळा पत्रकारिता व्यवसायधारित झाल्याने सत्य झाकोळले जाते.

शासनाकडून दबाव: कधी कधी सत्ताधाऱ्यांकडून पत्रकारांवर दबाव टाकला जातो, जी लोकशाहीस धोकादायक बाब आहे.

निष्कर्ष:-त्रिनेत्रधारी पत्रकार म्हणजे समाजाचा सजग प्रहरी, सत्याचा शोध घेणारा आणि विकासासाठी शासनाच्या चुकीच्या धोरणांवर प्रकाशझोत टाकणारा. तर शासनाने या पत्रकाराला विरोधक समजण्याऐवजी, तो एक मार्गदर्शक दीपस्तंभ आहे हे लक्षात घ्यावे. दोघांनीही एकमेकांचे अस्तित्व सन्मानाने स्वीकारले, तर समाज अधिक पारदर्शक, जबाबदार आणि लोकाभिमुख बनू शकतो.

सुत्रवाक्य:-त्रिनेत्र असो पत्रकाराच्या लेखणीला, तर दृष्टी असो शासनाच्या मनोवृत्तीला!